Chuyển đổi số 04:36, 16/11/2023 GMT+7

Nhanh chóng, tiện lợi

Thanh toán bằng mã QR đã trở nên rất phổ biến trong đời sống hằng ngày. Không chỉ có các cửa hàng tiện lợi, siêu thị mà giờ đây ngay cả các khu chợ dân sinh, cửa hàng, quán ăn, tạp hóa hay cả những quán nước vỉa hè cũng đều dùng mã QR để thanh toán. Chị Đỗ Hồng Phương Thương, chủ shop thời trang June Store, phường Tân Xuân, TP. Đồng Xoài cho biết: Các mặt hàng từ vài chục ngàn đến hàng triệu đồng khách đều chọn thanh toán qua quét mã, không cần đem tiền mặt như trước, rất tiện. Còn về phía cửa hàng, khi khách chuyển tiền vào tài khoản, mình lại chuyển cho các nhà phân phối, thậm chí khi đi lấy hàng, mình cũng không cần mang theo tiền mặt.

VNPT Bình Phước khuyến cáo người dân cảnh giác với các mã QR được dán hoặc chia sẻ ở những nơi công cộng hoặc gửi qua mạng xã hội, email để tránh bị lừa đảo

Mã QR cho phép người dùng thanh toán một cách nhanh chóng và tiện lợi chỉ bằng cách đưa điện thoại quét, nhập số tiền cần thanh toán và xác nhận giao dịch trong vài giây. Điều này giúp tiết kiệm thời gian và giảm sự cồng kềnh so với sử dụng các phương thức thanh toán truyền thống. Anh Luân Văn Đức, kinh doanh quán ăn trên đường D20, phường Tân Bình, TP. Đồng Xoài tay thoăn thoắt lấy đồ ăn cho khách, mắt vừa nhìn màn hình kiểm tra giao dịch khi khách chuyển khoản. “Ưu điểm của thanh toán bằng mã QR đơn giản và nhanh hơn rất nhiều. Tôi không phải trả lời từng khách hàng trong lúc đông khách. Ngoài ra, cũng không phải lo trả lại tiền thừa, từ đó chăm sóc khách hàng tốt hơn” - anh Đức chia sẻ.

Tin tưởng về tính chính xác, nhanh gọn là tâm lý chung của đa số chủ cửa hàng kinh doanh khi sử dụng mã QR thay cho phương thức thanh toán bằng tiền mặt. Tuy nhiên, bên cạnh sự tiện lợi thì đây cũng là kẽ hở để kẻ gian lợi dụng dán đè, đánh tráo mã QR nhằm chiếm đoạt tiền. Thời gian gần đây, một số cửa hàng kinh doanh tại các tỉnh, thành trong cả nước phản ánh về việc mã QR của mình bị dán đè lên bằng một mã QR khác để chiếm đoạt tiền. Mặc dù tại Bình Phước chưa ghi nhận trường hợp nào nhưng đây cũng là bài học cảnh giác đối với các cơ sở kinh doanh. Bởi thực tế, nhiều cửa hàng để tiện cho khách giao dịch, đã đặt mã QR tại quầy, thậm chí dán lên tường trước quán rất khó kiểm soát.

“Phương thức thanh toán nào cũng có 2 mặt, quan trọng nhất là chủ cửa hàng phải cẩn thận, kiểm chứng thông tin như: tên, số tài khoản, số tiền đã nhận khi khách chuyển. Khi mình cẩn thận thì những kẻ lừa đảo sẽ không còn cơ hội” - anh Đức chia sẻ thêm.

Cảnh giác với các rủi ro

Theo VNPT Bình Phước, một trong những đơn vị viễn thông triển khai rộng rãi dịch vụ thanh toán qua quét mã QR trên địa bàn tỉnh, bản chất mã QR không phải mã độc tấn công trực tiếp mà chỉ là trung gian để truyền tải nội dung. Người dùng có bị tấn công hay không phụ thuộc vào cách xử lý nội dung sau khi quét mã QR.

Ông Vũ Đức Quang, Giám đốc VNPT thành phố Đồng Xoài cho rằng: Mã QR được cấu trúc dựa trên những nguyên tắc cơ bản được định sẵn như: Cell (ngôn ngữ), hoa văn định vị, timing pattern (mẫu thời gian), alignment pattern (ký hiệu căn chỉnh), format (chức năng sửa lỗi). Nguyên lý hoạt động của mã QR về mặt hiển thị có dạng hình vuông nhỏ, được sắp xếp không theo quy tắc, mỗi mã QR chỉ có thể được giải mã và hiển thị nội dung thông qua các máy quét chuyên dụng, mắt thường không thể đọc được. Vì vậy, các đối tượng lừa đảo đã dùng hình thức đánh tráo mã QR.

Rất nhiều người dân thành phố Đồng Xoài chọn hình thức thanh toán bằng quét mã QR khi mua hàng

Một hình thức lừa đảo khác cũng đang được cảnh báo đó là lừa đảo thẻ tín dụng qua mã QR. Thủ đoạn mà kẻ gian thường thực hiện là sau khi kết bạn qua mạng xã hội sẽ gửi mã QR để người dùng quét, mã này dẫn từ các website giả mạo ngân hàng. Trong đó, yêu cầu người dùng nhập thông tin như họ tên, số căn cước công dân, số tài khoản, mã bí mật hoặc OTP, từ đó người dùng bị chiếm tài khoản. 

Để không trở thành con mồi của phương thức lừa đảo này, ông Vũ Đức Quang, Giám đốc VNPT thành phố Đồng Xoài khuyến cáo: Cần thận trọng trước khi quét mã QR, đặc biệt cảnh giác với các mã QR được dán hoặc chia sẻ ở những nơi công cộng hoặc gửi qua mạng xã hội, email. Kiểm tra kỹ thông tin tài khoản người trao đổi mã QR. Người dùng cần xem xét kỹ nội dung trang web mà mã QR đưa tới và kiểm tra đường link xem có phải tên miền quen thuộc không. Tuyệt đối không cung cấp các thông tin cá nhân như tài khoản đăng nhập ngân hàng, tài khoản mạng xã hội, sử dụng trình quản lý mật khẩu, xác thực hai yếu tố và các phương thức bảo vệ khác cho tài khoản. 

Theo thông tin từ Ngân hàng Nhà nước, từ đầu năm nay giao dịch thanh toán không dùng tiền mặt đã tăng hơn 50% về số lượng, riêng qua phương thức quét mã QR tăng hơn 160% số giao dịch và hơn 40% về giá trị. Với sự phổ biến và phát triển chóng mặt, phương thức thanh toán này đang chứng minh thế mạnh về sự tiện lợi trong các giao dịch.

Nhằm kích cầu tiêu dùng số, UBND tỉnh Bình Phước đặt ra mục tiêu phấn đấu đến cuối năm 2025 giá trị thanh toán không dùng tiền mặt gấp 25 lần GRDP (tổng sản phẩm trên địa bàn). Thanh toán không dùng tiền mặt trong thương mại điện tử đạt 50%. 100% siêu thị, nhà hàng, trung tâm mua sắm và cơ sở phân phối, tiêu thụ hàng hóa trên địa bàn tỉnh thực hiện lắp đặt các thiết bị chấp nhận thẻ thanh toán hoặc sử dụng các phương thức thanh toán không dùng tiền mặt khác. 80% người dân từ 15 tuổi trở lên có tài khoản giao dịch tại ngân hàng hoặc các tổ chức được phép khác. Tăng khả năng tiếp cận các dịch vụ thanh toán của người dân; tăng số lượng điểm chấp nhận thanh toán không dùng tiền mặt lên hơn 4.000 điểm.

Thanh toán không dùng tiền mặt đang là xu hướng thúc đẩy nhanh quá trình chuyển đổi số, hướng đến tiêu dùng văn minh, hiện đại. Tuy nhiên, trước những thủ đoạn ngày càng tinh vi của các đối tượng xấu, cơ sở kinh doanh khi sử dụng mã QR cần kiểm tra cẩn thận kết quả giao dịch; khách hàng cần xác minh cụ thể, chính xác rồi mới thực hiện giao dịch, tránh dẫn đến những tranh chấp không đáng có.